Waar hebben we het over?
Mantelzorg: zorg door mensen met wie je een emotionele relatie hebt, bijvoorbeeld een ouder die voor een kind met ernstige beperkingen zorgt.
Informele zorg: hulp van vrijwilligers of mensen die je niet zo goed kent, bijvoorbeeld buren die af en toe boodschappen voor een ander doen.
Respijtzorg: zorg die erop is gericht dat de mantelzorger niet omvalt, bijvoorbeeld door iemand die een tijdje de zorgtaken waarneemt.
In Blik op Kruiswerk 5 (pag. 4 en 5) lees je een interview met mantelzorgexpert Henk Nies. Hieronder vind je het vervolg.
Wie is Henk Nies?
· Professor Emeritus Vrije Universiteit Amsterdam
· Adviseur Zorgcoöperatie Austerlitz
· Lid Kwaliteitsraad Zorginstituut Nederland
· Lid Redactieraad Journal of Integrated Care
· Voorzitter adviescommissie Zorgondersteuningsfonds
· Bestuurslid Eurocarers
· Lid Raad van Toezicht AxionContinu
· Adviserend Lid Commissie Sociale Zekerheid en Gezondheidszorg Sociaal Economische Raad
· Bestuurslid Stichting Diva Dichtbij
· Voorzitter VWS Nationale Dementie Strategie Operationeel Overleg
Dit is het vervolg op het interview in Blik op Kruiswerk 5:
Internationaal gezien, wat doet Nederland goed en wat doet Nederland niet goed in de organisatie van zorg?
Er is niet één universeel goed dat voor alle mensen overal in alle landen werkt. Neem bijvoorbeeld het verschil tussen het noorden en het zuiden van Europa. Het noorden heeft van oudsher de opvatting dat de overheid de zorg moet verlenen. Het is een vrije keus om te mantelzorgen. In traditioneel zuidelijke delen van Europa heb je traditioneel als kind de plicht om voor je ouders te zorgen. Het is even een grove generalisatie, het geeft aan dat er geen goed of niet goed is. De normen in het noorden en het zuiden veranderen geleidelijk.
Op welke manier?
In Zuid-Europa bijvoorbeeld, huren kinderen tegenwoordig heel vaak zorg en ondersteuning in voor hun ouders. Er zijn enorme aantallen mensen die als migrant bij mensen thuis wonen. Italië heeft ver over de miljoen migranten die mantelzorg bieden bij mensen thuis.
Nederland heeft heel veel professionele zorg. Wij denken dat het allemaal krap is, naar Europese maatstaven is het heel ruim. Er wordt veel vanuit de overheid, verzekeraars en zorgkantoren betaald. We betalen tamelijk weinig eigen bijdrage als je dat vergelijkt met de meeste andere landen, maar een hoge zorgpremie.
Wat is vanuit de psychologie gezien het beste voor mensen? Zelf mantelzorgen, professionele zorg of mantelzorg uitbesteden?
Als je een goede relatie met iemand hebt, is het prettig en fijn om te mantelzorgen. Als je relatie slecht is, is mantelzorgen haast niet te doen. Waarbij overbelasting een gevaar is dat altijd op de loer ligt, of je nu een goede of een minder goede relatie hebt.
Stel je hebt geen sociaal netwerk, er zijn geen mantelzorgers, wat dan?
Dan is er professionele hulp. Voor een deel zijn professionals gewend te werken met mensen zonder sociaal vangnet of met iemand die zorg mijdt. Ik kan me voorstellen dat de meeste professionele hulp in de toekomst naar de mensen zal gaan met de meest ingewikkelde problemen en de minste sociale relaties.
Als iemand in Nederland veel weet over mantelzorg, dan is dat Professor Emeritus Henk Nies. Hij studeerde psychogerontologie (psychologie van het ouder worden) en initieerde en werkte mee aan meer dan 155 publicaties over zorg en de organisatie daarvan. Speciale interesse heeft hij voor hoe verzorgenden, familie en mensen die zorg nodig hebben samenwerken.
Nies: “Wat mij drijft is dat mensen die langdurige zorg nodig hebben, met complexe problemen, met fysieke of cognitieve beperkingen, een goed leven kunnen leiden. Beleid staat niet op zichzelf, het moet ergens toe leiden en dat kun je soms vergeten als je er middenin zit. Daar spreek ik mezelf dan op aan: draag ik nog steeds bij aan een waardig leven voor mensen die zorg nodig hebben?” Gezien de activiteiten van de hoogleraar met pensioen, lijkt het antwoord daarop een volmondig ja.
Daarnaast is Henk Nies in zijn eigen woonplaats actief om levensloopbestendig wonen met onderlinge betrokkenheid op te zetten.
Samenwerking en samenspel tussen verzorgenden, familie en mensen die zorg nodig hebben loopt soms nog stroef, zijn er succesverhalen? Dat familie bijvoorbeeld meehelpt in het verpleeghuis?
Er zijn veel positieve voorbeelden. Nederland zorgt voor elkaar is de koepel van initiatieven. In Austerlitz, onderdeel van de gemeente Zeist, is een zorgcoöperatie waar ze een beperkt aantal woningen hebben gebouwd voor zorgbehoevende en kwetsbare ouderen en starters. Er is een dorpsondersteuner die koppelingen maakt tussen mensen die een vraag hebben en mensen die een vraag willen beantwoorden. Je wilt bijvoorbeeld best wel iemand eens naar het ziekenhuis brengen, maar hoe weet je nou wie naar het ziekenhuis moet de komende weken? De dorpsondersteuner maakt die verbindingen.
Het dorp heeft ook het niet rendabele café overgenomen, omdat het fijn is een plek te hebben waar je met elkaar kunt eten of iets kunt drinken. Dat draait nu op vrijwilligers. Zorg heeft niet alleen betrekking op pleisters plakken en naar het toilet brengen en wassen, maar ook of je mensen kunt helpen een fijn leven te hebben.
Hoe kan de combinatie werk en mantelzorg optimaler worden geregeld?
Het is heel belangrijk dat er goede arbeidsvoorwaarden zijn om verlof op te kunnen nemen voor mantelzorg en dat met behoud van inkomen. Daarnaast zijn er mensen die inkomen en pensioenaanspraken inleveren doordat ze ervoor kiezen om mantelzorger te zijn. Dat zijn moeilijke vraagstukken, die we met elkaar moeten oplossen. Het gaat anders spaak lopen in de zorg en in de samenleving.
Mantelzorgers verenigt
Nies stond in 2004 aan de wieg van Eurocarers en is sinds 2020 weer bestuurslid en vice-voorzitter (sinds 2021). Eurocarers is een Europese organisatie van wetenschappers en mantelzorgverenigingen die opkomt voor de belangen van mantelzorgers. Het netwerk werkt aan waardering van zorg en erkenning van onbetaalde zorg als een cruciaal onderdeel van de gezondheidszorg. Eurocarers stelt: De kennis en behoeften van mantelzorgers zijn de moeite waard om naar te luisteren en mensen moeten het recht hebben om vrij te kiezen of ze mantelzorger willen zijn en in welke mate ze betrokken willen zijn bij de zorg.
Mantelzorgers in Achterhoek en Liemers
Bron: MantelzorgNL, berekening aantallen mantelzorgers gebaseerd op publicatie “Blijvende bron van zorg”, SCP, 2020
In de Achterhoek en Liemers zorgen
mensen langer dan drie maanden voor een ander.
Ongeveer
daarvan doen dit langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per week.
Soms zit het even niet mee. Maak je je zorgen. Als één van je ouders ziek is bijvoorbeeld. Of als je partner een operatie heeft gehad. Misschien is het zoeken hoe je zo lang mogelijk veilig thuis kunt blijven wonen. Je vraagt niet snel om hulp, maar welkom is het wel! Kruiswerk is er voor jou. Van hulp in de huishouding tot een heerlijke maaltijdservice. Van acute hulp tot mantelzorgondersteuning. Want een zorgeloos leven, dat gunnen we ook jou.