Een boottocht door de Biesbosch: even weg van de bewoonde wereld
Interview met boswachter Joey Braat Tekst: Sisi van Halsema
Honderden vogelsoorten, getijden, wilgenvloedbossen: de Biesbosch is ideaal voor wie op zoek is naar een stukje ongerepte natuur in het doorgaans zo geregelde Nederland. Treed binnen in het rijk van vogels, vissen, bevers en vlinders en waan je mijlenver van de bewoonde, stedelijke wereld.
Vanaf een klein motorbootje is boswachter en vogelaar Joey Braat bezig met de maandelijkse vogeltelling. De afgelopen dagen turfde hij al kieviten, kemphanen en zesduizend kuifeenden. Maar hij zag ook roerdompen, die met hun bruine schutkleur naadloos opgaan in het rietland. Zelfs de zeearend- ook wel vliegende deur genoemd vanwege zijn enorme spanwijdte- is er te vinden. En wie geluk heeft kan zowaar de zeldzame visarend boven het water zien bidden. ‘Dit zijn de dagen waar ik boswachter voor ben geworden’, zegt Braat, terwijl naast zijn bootje een bever zijn kop boven water steekt.
De Biesbosch is een natuurgebied, maar het is er niet zomaar een. Zeshonderd jaar geleden ontstond het gebied tijdens de Sint-Elizabethsvloed (1421). Het gebied, destijds nog een polderlandschap, overstroomde en werd een binnenzee. Door het zoete rivierwater uit de Maas en de Waal veranderde het gebied in een zoetwaterdelta.
Joey Braat ging vroeger met zijn grootvader regelmatig ‘bootje varen’ in de Biesbosch. Tegenwoordig is hij namens Staatsbosbeheer Boswachter Ecologie in het gebied.
Zoetwater-getijdengebied
‘Alleen al qua schaal is het voor Nederlandse begrippen bijzonder’, zegt boswachter Joey Braat. ‘Het gebied telt 10.000 hectare en bedekt een deel van Zuid-Holland en een deel van Brabant. Maar nog bijzonderder is dat het een van de weinige zoetwatergetijdengebieden in Europa is. De enige twee zoetwatergetijdengebieden van deze grootte zijn de Donaudelta in Roemenië en de Biesbosch.’
Een zoetwatergetijdengebied: eb en vloed in een gebied met zoet water. Die wisselingen in de waterstand zijn kenmerkend voor de Biesbosch. Vanaf de Noordzee lopen meerdere zeearmen landinwaarts. Zo heb je de Haringvliet, die weliswaar in 1970 werd afgesloten maar af en toe op een kier wordt gezet. Die is vooral bepalend voor het Brabantse deel van de Biesbosch. En dan heb je de rivier De Noord, die vooral bepalend is voor de Sliedrechtse Biesbosch - het gedeelte dat in Zuid-Holland ligt. De afwisseling tussen hoog en laag water maakt het gebied tot een levendig geheel, haast een ecosysteem op zich. De getijden zorgen voor een unieke vegetatie en trekken onalledaagse diersoorten aan.
IJsvogel
Onalledaagse soorten? Ja, want in de Biesbosch word je begroet door bevers naast je boot, zie je met een beetje mazzel een ijsvogel vliegen, hoor je het vrolijke gekwetter van zangvogels als de Cetti, Blauwborst of word je verrast door het lied van een nachtegaal. Maar je vindt er ook grote roofvogels, zoals arenden. Die komen op de vissen af die zich voortplanten in de grote rivieren en de Biesbosch doorkruisen op hun terugweg naar zee.
Wilgen-vloed- bossen
De verzameling bijzondere diersoorten gedijt goed bij de vegetatie in de Biesbosch, die zich heeft aangepast op de getijden. Maak je een boottocht door de Biesbosch, dan kan het je niet ontgaan: de vele wilgenvloedbossen die meegaan in de cyclus van eb en vloed. Eigenwijze wilgjes staan in groepjes in het natte gebied. Bij hoog water gaan ze kopje onder. ‘Ze zijn onmisbaar voor bepaalde diersoorten, zoals de matkop,’ licht Braat toe. ‘In het Engels heet deze soort willow tit, vrij vertaald als wilgenmeesje.’ Een schattig klein zangvogeltje met een zwart kopje, wit befje en beige buikje. ‘Wilgenvloedbossen heb je verder weinig in Nederland. Tachtig tot negentig procent van de wilgenvloedbossen groeit in de Biesbosch.’
Ook vloedschedemos is kenmerkend voor de Biesbosch. ‘Dat is een mossoort die gedeeltelijk onder water moet staan en gedeeltelijk droog moet vallen’, legt Braat uit.
‘Als bossen onder water lopen, komt er ook weleens zand mee, en op dat zand groeit dat vloedschedemos. Dat mos is dus heel afhankelijk van het getij. Het komt maar op een paar plekken in Europa voor.’
Niet overal in de Biesbosch wisselen de getijden even sterk. ‘In de Brabantse Biesbosch heb je getijdenverschillen van dertig centimeter, maar in de Sliedrechtse Biesbosch zijn er verschillen van zeventig centimeter. Dat komt omdat de Haringvliet die naar het Brabantse deel leidt, met een dam (De Haringvlietdam) is afgesloten. De Sliedrechtse Biesbosch staat nog wel in open verbinding met de zee, waardoor de verschillen groter zijn. En dat heeft zijn weerslag op de vegetatie. Braat legt uit: ‘Het wilgenvloedbos in Brabant ligt er bijvoorbeeld wat droger bij dan het wilgenvloedbos in het Sliedrechtse gedeelte.’
Niels van Tongerloo Fotografie & Drone
Ga mee naar De Biesbosch
Nationaal Park De Biesbosch is een beschermd natuurgebied en het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa. Ga je mee op dagtocht? Kruiswerk en de vrijwilligers van vereniging Groengrijs nodigen je van harte uit. Je hoeft zelf nergens aan te denken. Je stapt op de Groengrijs-bus vanaf Ruurlo, Zelhem, Varsseveld of Doetinchem (18 september) of vanaf Winterswijk, Eibergen, Lochem, of Zutphen (19 september). Aangekomen in de Brabantse Biesbosch geniet je van een smakelijke soep. Je ontdekt vervolgens tijdens een rondvaart de natuur en ziet gegarandeerd bijzondere dieren en vogels. Aan boord krijg je een uitgebreide lunch en is er onbeperkt koffie en thee. Laat je verwennen en verrassen! De dagtocht kost vijftig euro voor leden. Niet leden betalen 55 euro. Ga je mee?
Opstapplaatsen en -tijden Route maandag 18 september 2023
Ruurlo – 07:45 uur - Zuivelplein achter ALDI
Zelhem - 08:05 uur - Parkeerplaats Stikkenweg
Varsseveld - 08:30 uur - Carpoolplaats N18
Doetinchem - 09.00 uur - Hamburgerbroekplein (busstation)
Route dinsdag 19 september 2023
Winterswijk - 07:30 uur - Parralelweg achter het station
Eibergen - 08:00 uur - Parkeerplaats Pickerhal (sporthal)
Lochem - 08:30 uur - Station (Stationsweg)
Zutphen - 09:00 uur - Achterzijde station
Zutphen – 09:10 uur - Polplein (Gamma)